Ceza Davası ve Tazminat-1: Hukuka aykırı işlemler, eylemler ve haksız fiiller beraberinde çeşitli tazminat davalarına da vücut vermektedir. Örneğin: İş kazalarından kaynaklı tazminat davaları, malpraktis davaları, sözleşmelerden doğan tazminat davaları, idari tazminat davaları, ceza davaları sonucunda istenebilecek tazminatlar gibi. Bu yazımızda mağdurun/müştekinin ceza davası sonrası sanıktan isteyebileceği maddi ve manevi tazminat-1 taleplerinin neler olduğu konusuna değindik.
1-TANIMLAR1:
Maddi tazminat: Ortaya çıkan cismani (bedensel), ve nesnel zararlara karşılık ödenen tazminat. Örneğin: Trafik kazasında gözünün çıkması nedeniyle hastane tedavi masrafları.
Manevi tazminat: Bir haksız fiil sonucunda, bir kimsenin uğradığı manevi zararlara karşı ödenecek tazminat. Örneğin trafik kazasında gözü çıkan kimsenin, gözünün çıkması nedeniyle uğradığı çirkinlik, görememe nedeniyle oluşan manen çöküntü.
Haksız Fiil: Bir kimsenin, ister bile bile , ister savsama yoluyla olsun , bir başkasının hukuka aykırı olarak zarara uğramasına neden olan eylemi.
Destekten yoksun kalma tazminatı: Ölüm sonucunda, bu kişinin ölümünden dolayı, destekten yoksun kalan kimselerin ölüme neden olan kişinde tazminat istemeleri.
İrat: Gelir
2-MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT DAVASI ŞARTLARI NELERDİR
Aşağıda sıraladığımız Borçlar Kanunun ilgili maddeleri kapsamında dava şartının sağlanıp sağlanmadığı kontrol edebiliriz.
Aşağıda yer alan kanun hükmü genel olarak hem maddi hem de manevi tazminat koşullarını kapsayan genel hükümdür.
Borçlar Kanunu MADDE 49 göre2 : – ” Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”
2.1-MADDİ TAZMİNAT ŞARTLARI:
Maddi tazminat istemek için kanunun istediği şartlar: ”Ölüm” halinde ve ”Bedensel Zararlar” adı altında iki kısma ayrılarak belirtilmiştir. Örneğin Kasten öldürme nedeniyle, destekten yoksun kalanlar cenaze masraflarını sanıktan isteyebilir. Ve yine kasten yaralama suçuna maruz kalan kişi, örneğin taksici ise taksiye çıkmadığı gün kaybı kadar kazanç kaybını karşı taraftan talep edebilir.
Borçlar Kanunu MADDE 53 (Ölüm) göre :– ”Ölüm hâlinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır: Cenaze giderleri; Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar ; Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.”
Borçlar Kanunu MADDE 54 (Bedensel Zararlar) göre: – ”Bedensel zararlar özellikle şunlardır: Tedavi giderleri; Kazanç kaybı; Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar; Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.”
2.2-MANEVİ TAZMİNAT ŞARTLARI
Aşağıda (Ceza Davası ve Tazminat-1) yer alan kanun maddeleri kapsamında haksız fiile maruz kalan ve kişilik hakları zedelenen kişi sanıktan manevi tazminat talebinde bulunabilir. Örneğin: Taksirli yaralamada Borçlar Kanunu 56’ya göre tazminat talebinde bulabileceğimiz gibi hakaret suçuna maruz kaldığımızda Borçlar kanunu 58’e göre karşı taraftan tazminat talebinde bulanabiliriz.
Borçlar Kanunu MADDE 56 (Manevi Tazminat) göre:– ”Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.”
Borçlar Kanunu MADDE 58 (Kişilik hakkının zedelenmesi) göre :- ”Kişilik hakkının zedelenmesinden zarar gören, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat adı altında bir miktar para ödenmesini isteyebilir. Hâkim, bu tazminatın ödenmesi yerine, diğer bir giderim biçimi kararlaştırabilir veya bu tazminata ekleyebilir; özellikle saldırıyı kınayan bir karar verebilir ve bu kararın yayımlanmasına hükmedebilir.”
3-HANGİ SUÇ TİPLERİNDE MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT OLUŞUR
Hakaret suçu, sosyal medyada hakaret suçu, konut dokunulmazlığı ihlal suçu, ölünün anısına saldırı, iftira suçu, haksız şikayet, cinsel taciz ve saldırı, basın yayın yoluyla saldırı ya da sözle kişilik haklarına saldırı, yaralama veya öldürme suçları , tehdit, özel hayatın gizliliği, şantaj, hırsızlık, haksız yakalama ve tutuklama, bilişim suçları vb. suçlarına maruz kalan kişi maddi ve manevi tazminat taleplerinde bulunabilir.
4-ZARARIN, KUSURUN İSPATI VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ
İspat bakımından zarar görene bu sorumluluk yüklendiğinden, kişi en başından suça ve haksız fiile maruz kaldığında ileride açacağı dava için nelerin delil ve ispat vasıtası olabileceği düşüncesi ile hareket etmelidir. Örneğin Basit yaralamaya maruz kalan kişi süratle bir devlet hastanesinden darp raporu almalı, tedavi giderlerini faturalandırmalı, tedavi için gidiş gelişlerini yani yol masraflarını ,ilaç masraflarını, yeme içme, konaklama masraflarını, olay nedeniyle kullandığı ilaç masraflarını, psikoloğa gittiyse doktor ücretlerini ya da suça maruz kalması sebebiyle kaçırdığı uçak biletinin, otobüs biletinin bir suretini alma gibi aklımıza gelebilecek bütün her şeyi belgelendirecek tarzda hareket etmelidir. Bu şekilde hareket edilirse hakimin maddi olay karşısında lehe daha kolay ve hakkaniyetli bir karar vermesi sağlanabilir.
Borçlar Kanunu MADDE 50 (Zararın ve kusurun ispatı) göre: – ”Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.”
Borçlar Kanunu MADDE 51 (Tazminat Belirlenmesi ) göre: – ”Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.
Tazminatın irat biçiminde ödenmesine hükmedilirse, borçlu güvence göstermekle yükümlüdür.”
5-Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Süresi ve Zamanaşımı NEDİR
Tazminat davalarında dayanılan hukuki nedene göre bu süre değişmekle beraber yazımızın konusu olan ceza davaları için:
Borçlar Kanunu MADDE 72 göre: ”Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.” iki yıllık ve on yıllık süreleri öngörmüştür.
Ceza Davası ve Tazminat-1 davası ceza davası devam ederken açılabileceği gibi ceza davasının kesinleşmesinden sonrada açılabilir. Ceza davası devam ederken açılan tazminat davasında, hukuk mahkemesi ceza davasının sonucunu bekletici mesele yapabilir.
6-MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT DAVASI HANGİ MAHKEMEDE VE NEREDE AÇILIR
Hukuk Muhakemeleri Kanunu MADDE 23 göre görevli mahkeme: – ”(1) Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.”
Hukuk Muhakemeleri Kanunu MADDE 16 göre yetkili mahkemeler şunlardır :- ”(1) Haksız fiilden doğan davalarda, haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana geldiği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.”
Yukarıda anılan maddeler kapsamında görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Ve yargılama yazılı yargılama usulüne göre görülür.
Yetkili mahkeme ise bir örnek üzerinden açıklayacak olursak: Örneğin İstanbul da gerçekleşen, ikametgahı İzmir olan davacının kasten yaralama mağduru olduğu, suç için: Zararın meydana geldiği İstanbul da ya da Davacının ikametgahı olan İzmir de açılabilir.
7-DAVACI VE DAVALI TARAF KİMLERDİR
Davacı taraf mağdur, suçtan zarar gören, müşteki ya da destekten yoksun kalan kimselerdir. Davalı taraf ise işlemiş olduğu suç ile haksız fiile neden olup davacı tarafı madden ve manen zarara uğratan kişidir.
8-CEZA DAVASI VE TAZMİNAT-1 HUKUK DAVASI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Kanun metninden de anlaşılacağı üzere Ceza hakimin vermiş olduğu karar, hukuk hakimini sanki yüksek mahkeme kararı gibi bağlamamaktadır. İki hakimin verecekleri karar arasında birini diğerinden üstün kılan ast-üst hiyerarşisi yoktur.
Borçlar Kanunu MADDE 74 göre (Ceza hukuku ile ilişkisinde) :- ”Hâkim, zarar verenin kusurunun olup olmadığı, ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı hakkında karar verirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı olmadığı gibi, ceza hâkimi tarafından verilen beraat kararıyla da bağlı değildir. Aynı şekilde, ceza hâkiminin kusurun değerlendirilmesine ve zararın belirlenmesine ilişkin kararı da, hukuk hâkimini bağlamaz.”
8.1-HAGB ALAN SANIK HAKKINDA MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT DAVASI AÇILABİLİR Mİ
HAGB alan sanık hakkında maddi ve manevi tazminat davası açılabilir. Fakat hukuk hakimi kesinlikle bu HAGB kararı ile bağlı değildir. Yargılama sonucunda tazminata hükmedilmeyebilir.
KAYNAKÇA
1-Yılmaz, Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınları, Ankara 2011
2-Türk Borçlar Kanunu
3-Hukuk Muhakemeleri Kanunu
